به گزارش صدای لنجان؛چهره‌اش بیش از ۲۴ سال نشان نمی‌داد، غمگین وساکت بر روی نیمکت‌های دادگاه خانواده نشسته بود. خانم مسنی که گویا مادرش بود مغموم و افسرده در کنارش ایستاده بود و به اشک‌های دخترش نگاه می‌کرد. کمی بعد آقایی سراغشان آمد که متوجه شدم وکیلشان است و صحبت از پزشک قانونی می‌کرد. چشمان مادر گرد شده بود و نگرانی بیش از بیش در چشم‌هایش همچون امواج سهمگن دریا موج میزد. دخترک فقط به حرف‌های وکیل گوش می‌کرد و به دیوارهای دادگاهی که شاید هرگز فکرش را نمی‌کرد روزی آن را ببیند با بهت خیره شده بود. منتظر فرصتی بودم تا سراغشان بروم بعد از کلی صحبت و اصرارهای فراوان، قرار شد داستان زندگیش را برایمان بگوید.
دخترک سکوت محض اختیار کرده بود و فقط مادرش برایمان سخن گفت: “همه چی از یک تبلیغ تور گردشگری طبیعی در فضای مجازی شروع شد، اولش تمایلی نداشتیم که “مریم” برود اما می‌گفت کارهای روزانه خسته‌‌اش کرده و دوس داشت یک مسافرت کوتاه و ارزان قیمت در طبعیت داشته باشد. البته از آنجایی که آژانس معتبری بود و با مجوز فعالیت می‌کرد خیال من و پدرش هم را از هر جهت راحت کرده بود به همین دلیل مخالفتی نداشتیم. که ای کاش هرگز اجاره نمی‌دادیم چراکه دخترم در آن تور با پسری به نام محسن آشنا شد و…”
با گفتن نام محسن ، اشک‌های دختر سرازیر شد و همه ماجرا مثل روز برایم روشن گردید. داستان دوستی‌ها و عاشقی‌های زودگذر و سو استفاده و عاقبت طلاق یا بی آبرویی برای خانواده‌ها. داستانهایی که آنقدر تکرار شده است دیگر ادامه دادنش حوصله خواننده را سر می‌برد.
زندگی شهری و خستگی‌های ناشی از کارهای روزانه، تن و روح آدمی را فرسوده میکند شاید یکی از بهترین روش‌هایی که میتوان خود را از دست هویلای آلودگی و ترافیک‌های وحشتناک در شهری‌های بزرگ خلاصی داد، گردش‌های کوتاه و ارزان قیمتی باشد که توسط برخی از آژانس‌های مسافرتی دایر می‌گردد. تورهایی که انسان را به دل طبعیت می‌برد تا کمی روح خود صفا دهد و هوایی تازه کند، اما در این تورها چه خبراست؟
اگر کمی در فضای مجازی جستجو کنید ، آژانس های مسافرتی فراوانی را می‌یابید که تورهای طبیعت گردی در همه مناطق کشور بخصوص در شهرهای بزرگ اجرا میکنند. تورهایی با قیمت‌های نسبتا مناسب و بدون محدودیت! تورهایی به نام طبیعت ولی به کام هوسرانی و شهوت!
قریب به اتفاق هدف از تشکیل این تورها نشان دادن طبیعت و استفاده از فضایی آرام برای تسکین روح و روان افراد نیست. تورهایی که بیش از ۹۵ درصد افراد تشکیل دهنده آن، جوانان مجرد و یا مطلقه‌ایی هستند که می‌خواهند فضایی به اصطلاح تفریح و شادکامی با دیگران تجربه کنند.
سعید یکی از افرادی است که با همین تورها به منطقه «تنگه واشی» در اطراف تهران رفته است درباره این تورها می‌گوید: «این‌گونه تورها بسیار خوب و عالی هستند، هم مجوزدار است و هم تفریح در طبیعت و هم عشق حال زیادی دارد» از او می‌پرسم منظورت از عشق و حال چیست ، در پاسخ می‌گوید: «منظورم کاملا مشخص است آنجا هم دختر هست و هم پسر و محیط هم تقریبا آزاد است و حراست و گشت ارشاد هم ندارد(میخندد) و به راحتی با سایر دختران می‌شود دوست شد و دوستی‌ها نیز ادامه‌دار و برخی هم به ازدواج ختم می‌شود.»
یکی از جذابیت‌های این تورها، که باعث شده است جوانان را به سمت خود به خوبی جذب کند، وجود روابط آزاد و خارج از عرف است که در این تورها به خوبی نمایان است.
«سحر: یکی از دانشجویان دانشگاه‌های تهران است که با برخی از هم اتاقی‌هایش یکبار با این تورها به گردش رفته است به خبرنگار سرویس اجتماعی شبکه خبری تهران نیوز گفت: من جو این تورها را خیلی نمی‌پسندم ، برخی تورها واقعا از حد عرف خارج می‌شوند ، پسران در تورها بیش از حد پرو هستند و برخی هم تقاضای شرم آوری را از دختران حاضر در تور میکنند. البته این برای همه افراد حاضر در تور صدق نمی‌کند ولی قطعا شئونات مذهبی و دینی اصلا رعایت نمی‌شود. »
محمد رضا سعیدی، یکی از مدیران آژانس‌های مسافرتی در تهران است که درباره تورهای طبیعت گردی در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس اجتماعی شبکه خبری تهران نیوز اظهار داشت تورهای طبیعت گردی برای کسانی است که با هدف دیدن مناظر طبیعت سفر میکنند و اولویت آنها در سفر، هتل‌های لوکس و غذاهای آنچنانی نیست چراکه برای آن چنین هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند.
سعیدی در پاسخ به این سئوال که گاهی شنیده شده است اکثر این تورها برای جلب توجه مسافرین و افزایش آن ، به جای اینکه جاذبه‌های طبعیت را برای مسافرین تشریح کنند بر رقص و آهنگ تاکید میکنند ناراحت می‌شود و می‌گوید: اصلا چنین نیست. اگر در اتوبوس‌ها آهنگی گذاشته می‌شود به درخواست مسافرین است و قطعا لیدر گروه نمی‌تواند با آنها در خصوص آهنگ بحث و جدل کند.
وی در ادامه عنوان کرد: هدف ما این است که مسافر از بودن در آژانس ما لذت ببرد و راضی باشد البته این به این معنی نیست که هر چیزی را که مسافر تقاضا کند ما هم اجابت کنیم و قطعا در برخی موارد تذکرات جدی هم داده می‌شود ولیکن می‌پذیریم که عده‌ای از مسافران، این تورها را با پارتی‌های شبانه اشتباه می‌گیرند.
این مدیر آژانس مسافرتی در ادامه سخنان خود به شور و شعف جوانان اشاره میکند و می‌گوید: باید بدانیم که ساختار جامعه کشور جوان است و این جوان دارای غرایز و هیجاناتی ذاتی است و مسئولین بایستی بتوانند کانال‌هایی را ایجاد کنند که علاوه بر توجه بر هیجانات جوانان مانع بروز حوادث غیر شرعی و خلاف عرف در جامعه شوند.
وی در ادامه بیان داشت: گردشگری یک فعالیتی است که قطعا تفریحاتی مثل رقص و آهنگ در آن جایی ندارد و مسافر بایستی به این امر توجه داشته باشد که هدف از حضور در تورهای طبیعت گردشی روابط خارج عرف و یا خالی کردن هیجانات و شور جوانی نیست، بلکه پی‌بردن به مکانهای طبیعی مناطق بومی و آشنایی با فرهنگ و نحوه زیست بوم در آن منطقه است.
داستان فساد اخلاقی در برخی تورها که به خارج از شهرها می‌روند روز به روز زیادتر می‌شود، رقص و افسار گسیختگی فرهنگی، روابط نامشروع و حتی سرو مشروبات الکی اتفاقاتی هست که در برخی تورها براحتی دیده می‌شود، البته شنای اجباری برای بانوان هم در برخی تورهای مشاهده است. برای نمونه یکی از آژانس‌های شهرستان شیراز تور یک روزه‌ای را ایجاد کرده است که با پرداخت کمتر ۱۰۰ هزار تومان به منطقه تنگه گمبیل می‌روید و در آنجا بایستی همه افراد حاضر در تور (خانم و آقا) در حوضچه‌های طبیعی پریده و شنا کنند!
اما چرا در کشور ایران تورهای طبیعت گردی با مجالس رقص و پایکوبی اشتباه گرفته می‌شود؟
شاید بتوان گفت که مهمترین ضعفی که در کشور ما وجود دارد عدم فرهنگ سازی در این زمینه و خیلی از موارد دیگر است. فلسفه تورهای طبیعت گردی با سایر مسایل دیگر و روابط اجتماعی کاملا فرق میکند. ما در جامعه زندگی می‌کنیم که دارای مناطق طبیعی بسیار بکر و زیبای است ولیکن نحوه تعامل با این مناطق بسیار مهم است اما چیزی که متاسفانه در کشور ما رعایت نمی‌شود عدم توجه به چگونگی رفتار با این مناطق زیباست. چراکه برخی فکر میکنند طبیعت گردی یعنی درست کردن جوجه کباب با شاخه درختان و بلند کردن ضبط باند اتومیبل ها و رقصیدن دختران و پسران !
طبیعت گردی به چه معناست؟
نگارنده این سوال را از چند نفر از اطرافیان خود پرسید، پاسخ اکثر آنان شبیه به هم بود. طبیعت گردی یعنی رفتن به مناطق سرسبز خارج از شهر و چند ساعتی ماندن در آن مناطق. البته در تعریف برخی درست کردن جوجه کباب از الزامات طبیعت گردی محسوب میشد!
آیا معنای واقعی طبیعت گرد همین است؟ بهتر است نگاهی عمیق‌تر به مسئله صنعت طبیعت گردی بیاندازیم. درفرهنگ انگلیسی طبیعت گردی را اکو توریسم می‌نامند. Eco Tourism از نظر لغوی از دو جزء Eco و Tourism ساخته شده است که پیشوند eco برگرفته از ریشه‌ای یونانی به معنی آمیزه‌ای از مفاهیم محیط زیست و زیستگاه و tourism به معنای گردشگری است؛ این مفهوم بیش از هر چیز طبیعت را تداعی می کند. در فارسی کلمه بوم را معادل eco قرار داده اند و به نوعی به Eco Tourism ، «بوم گردی» نیز می‌گویند.
در سال ۱۹۹۱ میلادی انجمن اکوتوریسم تعریف جامعی را این واژه بیان کرد، در این تعریف آمده است ” اکوتوریسم یک سفر و بازدید زیست محیطی مسؤولانه از مناطق طبیعی بکر است که به منظور لذت بردن از طبیعت و درک مواهب آن و ویژگی‌های فرهنگی مرتبط با آن انجام می‌شود، به طوری که باعث ترویج حفاظت گردد و اثرات منفی بسیار کمی از جانب بازدید کنندگان بر محیط به جای گذارد و شرایطی را برای اشتغال و بهره مندی اقتصادی و اجتماعی مردم محلی(بومی) فراهم کند.”
تعریفی که از آن بیان کردیم متاسفانه درکشور ما به ندرت رعایت می‌شود که این عدم رعایت نیز به همان مسئله فرهنگ باز می‌گردد. این مسئله را میتوان به این موضوع نیز تعمیم دادکه وظایف یک طبیعت گرد چیست؟ آیا هر کسی به طبعیت قدم گذاشت یک اکو توریست محسوب می‌شود؟
اکوتوریست‌ها افرادی هستند که از مرحله علاقه ساده به طبیعت فراتر رفته و پا در عرصه شناخت رازها و زیبایی‌های عمیق آن می‌گذارند. یک اکوتوریست، خود را نسبت به مراقبت از طبیعت و احترام به فرهنگ بومی مسؤول می‌داند و به این مسئولیت پای‌بند است. بنابراین هر کس که به هر طریقی به طبیعت سفر میکند، الزامآ یک اکو توریست به حساب نمی‌آید.
به جرات میتوان گفت که «رد پا» تنها اثری باید باشد که از یک طبیعت گرد در تورهای طبیعت گردی باید به جای بماند.
مینا مرتضوی که سابقه لیدری تورهای طبیعت گردی را دارد در پاسخ به این پرسش که وظایف مسافرین تورهای گردشگری چیست به تهران نیوزمی‌گوید:”کسی که به عنوان یک اکو توریسم ثبت نام میکند و قدم در طبیعت می‌گذارد بایستی به حساسیت‌های فرهنگی احترام بگذارد، زباله‌هایش را در طبیعت و محیط زیست رها نکند، بر روی درختان یادگاری ننویسد، آرامش حیات وحش را بر هم نزند، در حد توان با خرید محصولات بومی به اقتصاد محلی کمک کند، به اعتقادات و سنت‌های مناطق احترام بگذارد، از تمسخر کردن لهجه و گویش مردم محلی پرهیز کند ، از چیدن گل در طبیعت خودداری کرده و از مکانهای خصوصی و مردمان محلی و عشایر بخصوص زنها و کودکان بدون اجازه عکاسی نکند، به اماکن مقدس احترام بگذارند و سعی شود در محیط‌های روستایی و عشایری پوشش افراد مناسب باشد.”
بررسی صنعت طبیعت گردی در جهان و ایران
به دلیل اهمیت محیط زیست و همینطور صنعت توریسم ، سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۲، این سال را به عنوان سال بین المللی اکو توریسم اعلام کرد و کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل متحد (UNEP) و سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) را موظف به انجام قعالیت‌هایی در این سال کرد که با هدف ترویج صنعت طبیعت گردی و همینطور حفظ اکو سیستم‌های در معرض خطر و غیره بود است.
در اولین همایش تالاب‌های آبی ایران که در سال ۹۲ در همدان برگزار شده بود مقاله‌ای منتشر گردید که در آن اشاره ای به صنعت اکو توریسم کرده بود که طبق برآورد سازمان جهانی کشاورزی رشد بوم گردشگری در دههٔ حاضر ۱۰ تا ۳۰ درصد خواهد بود. در وضع موجود شمار طبیعت گردان ۷ درصد کلّ مسافران جهان است که پیش‌بینی می‌شود در دههٔ آینده این رقم به ۲۰ درصد برسد؛ بنابراین اکوتوریسم از آینده‌ای پررونق و درخشان برخوردار است که مزایای فراوانی برای جهانیان دارد. محیط ارزش ذاتی دارد و این ارزش مهم‌تر از آن است که دارایی صنعت گردشگری محسوب شود. نباید منافع بلندمدت و حفاظت از محیط را فدای ملاحظات کوتاه‌مدت کرد. همانطوری که در اصل ۳ بیانیه ریو آمده‌است «حق توسعه باید به نحوی اعمال شود که تساویً نیازهای نسل کنونی و نسل‌های آینده را در زمینه توسعه و حفظ محپط زیست برآورده سازد». از این رو گردشگری پایدار باید با سیاست مشخص و مدنی به اجرا در آید تا بتواند حرکت امیدبخشی را در توسعه همه‌جانبه فضاهای جغرافیایی تضمین کند. گردشگری پایدار برای کارایی بالاتر در این زمینه دارای اصولی می‌باشد که هماهنگ‌کننده اهداف و راهکارهای عملی می‌باشد.
اما در کمال تاسف در ایران صنعتی به نام صنعت گردشگری طبیعت وجود ندارد و آنچه که تورها در حال برگزاری آن هستند بیشتر شبیه تورهای شادی و دوست یابی می‌باشد. هرچند که برگزاری این تورها از سال ۱۳۸۶ آغاز شد و روز به روز هم بر آن افزوده می‌شود ولیکن تا استانداردهای روز دنیا و تعریف واقعی از اکو توریسم فاصله زیادی وجود دارد.
چه باید کرد؟
قطعا مشکلات فراوانی را میتوان در عرصه صنعت اکو توریسم داخلی بیان کرد. کمبود وسایل حمل و نقل ویژه گردشگران یکی از چالش‌های عمده توسعه گردشگری در ایران است ، همینطور آموزش افراد فعال در این حوزه را بسیار اساسی و مهم است چراکه بخش اعظمی از مشکلات به دلیل عدم وجود آموزش های صحیح هم برای لیدرها و هم برای مسافرین است.
عمده مشکل دیگری که میتوان برای صنعت اکو توریسم نام برد و مسئولین بایستی فکری به حال آن کنند نبود زیر ساخت های مناسب در مناطق گردشگری طبیعی است که گاها مشکلات عدیده ای را برای مسافرین بخصوص خانواده ها ایجاد میکند.
در مجموع آنچه که امروزه باید در کشور مورد توجه مدیران سازمان میراث گردشگری باشد این است که علاوه بر نظارت جامع و دقیق به تورها ، بستری برای فرهنگ سازی و آموزش جامعه به خصوص قشر جوان در درباره حضور در تورهای طبیعت گردی انجام دهد. درهمین راستا نیز سازمان محیط زیست کشور میتواند با ارائه راهکارها و آشنایی هرچه بهتر منطقه زیست بوم مورد تور، اطلاعات زیست بومی را به مسافرین تورها تبیین کند تا علاوه بر فرهنگ سازی و نریختن زباله و درست نکردن آتش با شاخه درختان ،بر ترویج مدارا و حفظ محیط زیست تاکید نماید.
انتهای پیام/دانا
