به گزارش پایگاه خبری تحلیلی لنجانا، با وجود گذشت بیش از دو هفته از کودتای نافرجام ارتش در ترکیه، همچنان پرسش‌های بسیاری درباره این کودتا بدون پاسخ مانده است. هنوز هیچکس به درستی نمی‌داند در شامگاه ۱۵ ژوئیه (۲۵ تیرماه) چه اتفاقاتی در این کشور رخ داد و چه کسی با چه نیتی در پشت این کودتا قرار داشت.
ابهامات زیاد این کودتا باعث شده است که بحث و گمانه‌زنی درباره جنبه‌های مختلف آن کماکان در محافل خبری و سیاسی جهان ادامه داشته باشد. در تازه‌ترین این گمانه‌زنی‌ها، برخی رسانه‌های غربی مانند «واشینگتن فری بیکن» و حتی خبرگزاری‌های روسی «اسپوتنیک» و «تاس» با استناد به گزارشهای تأییدنشده رسانه‌های عربی و ترکیه‌ای عنوان کرده‌اند که روسیه از قبل نسبت به وقوع کودتا در ترکیه آگاهی داشته و ساعاتی پیش از اجرای آن به رجب طیب اردوغان – رئیس جمهور ترکیه – هشدار داده است.
طبق این گزارشها، اداره اطلاعات نظامی ارتش روسیه از طریق دستگاه‌های شنودی که برای آگاهی از تحرکات نظامی تروریست‌ها در مرزهای شمالی سوریه مستقر کرده است، پیغام‌‌های رادیویی رد و بدل شده میان نظامیان ترکیه‌ای را رمزگشایی کرده و در جریان کودتا قرار گرفته است و سپس پیش از اجرای کودتا، این اطلاعات را در اختیار اردوغان قرار داده است.
حتی گفته می‌شود روسیه جزئیات عملیات کودتاچیان برای اعزام چند بالگرد نظامی به جزیره مرمره برای کشتن یا دستگیری اردوغان را نیز شنود کرده و رئیس جمهور ترکیه را که در هتلی در این جزیره مشغول گذراندن تعطیلات بود، در جریان نقشه آنها قرار داده است.
با وجود آنکه این گزارشها هنوز از سوی منابع رسمی تایید یا تکذیب نشده‌اند، سه دلیل عمده وجود دارد که نشان می‌دهد این گمانه‌زنی می‌تواند به واقعیت نزدیک باشد.
نخستین دلیل، شکست کودتای اخیر در ترکیه است. ترکیه از دهه ۶۰ میلادی، ۴ بار شاهد کودتای نظامیان سکولار علیه دولت‌های منتخب بوده که هر ۴ مورد نیز با موفقیت همراه شده است. به همین دلیل، در کشوری که ارتش هیچگاه به دولت وفادار نبوده و ۴ کودتای موفق را برنامه‌ریزی کرده است، شکست کودتای آخر تردیدهای زیادی را درباره احتمال ساختگی بودن آن مطرح کرده است.
اما اگر به نوشته وبسایت تاس، بپذیریم که اردوغان بواسطه کمک اطلاعاتی روسیه قبل از کودتا از وجود آن باخبر شده و خود را برای مدیریت آن آماده کرده است، آنگاه می‌توان دلیل شکست کودتا را طرح‌ریزی یک نقشه ضدکودتا از سوی اردوغان برشمرد. بر اساس این فرضیه، اردوغان با آگاهی از ماهیت کودتا و هویت کودتاچیان، به صورت کاملاً کنترل‌شده اجازه اجرای آن را به آنها داده و سپس با تکیه بر سناریویی که از قبل برای مهار کودتا طراحی کرده باعث شکست آن شده است.
دلیل دوم، اهمیت ژئوپلیتیک ترکیه برای کرملین است. روسیه به دلیل تعارض منافع خود با آمریکا در نقاط مختلف جهان، همواره به دنبال شرکای جدیدی برای تقویت ائتلاف ضدآمریکایی خود بوده است. بر همین اساس، در منطقه خاورمیانه نیز ترکیه از اهمیت ویژه‌ای در اجرای موفق سیاست‌های منطقهای مسکو بویژه در رابطه با سوریه برخوردار است.
درست به همین دلیل بود که ماه گذشته عذرخواهی رسمی اردوغان بابت ساقط کردن یک جنگنده روسی در نوامبر گذشته در مرز ترکیه و سوریه با استقبال گرم مسکو مواجه شد و ولادیمیر پوتین – رئیس جمهور روسیه – برخلاف مواضع تند اولیه خود پس از دریافت نامه عذرخواهی اردوغان به سرعت دستور عادی‌سازی روابط با ترکیه را صادر کرد.
با توجه به اینکه کودتای نافرجام اخیر در ترکیه به فاصله یک هفته پس از عذرخواهی رسمی اردوغان از پوتین صورت گرفت، می‌توان چنین استدلال کرد که روسیه با تکیه بر فعالیت‌های اطلاعاتی خود در مرز مشترک سوریه و ترکیه، از این کودتا مطلع شده و به نوشته بلومبرگ، برای حفظ اردوغان و جلوگیری از به قدرت رسیدن ارتشی که همواره در طول این سالها در کنار آمریکا قرار داشته است، اقدام به افشای آن کرده است تا با جدا کردن ترکیه از غرب، یک اتحاد منطقهای جدید را در برابر آمریکا تشکیل دهد.
البته دلیل علاقمندی مسکو به ترکیه تنها به دفاع از دولت سوریه در برابر گروه‌های تروریستی محدود نمی‌شود. روسیه به ترکیه به عنوان یک مسیر جدید انتقال گاز به اروپا نگاه می‌کند و از زمانیکه پس از الحاق کریمه به خاک این کشور، اوکراین با حمایت غرب به تهدیدی جدی برای انتقال گاز آن به اروپا تبدیل شده، اهمیت آنکارا برای اجرای پروژه احداث خط لوله انتقال گاز به اروپا از طریق دریای سیاه بیش از پیش افزایش یافته است.
خبرگزاری اسپوتنیک نیز هفته گذشته در مطلبی با اشاره به همین مسئله نوشت: برای آمریکا از دست دادن ترکیه یک شکست ژئوپولیتیک بزرگ به شمار میرود؛ چراکه باعث برداشته شدن مانعی می‌شود که غرب در اوکراین بر سر راه صادرات گاز روسیه به اروپا قرار داد.
و اما دلیل آخری که احتمال کشف و افشای این کودتا از سوی روسیه را تقویت می‌کند، گمانه‌زنی‌هایی است که به تازگی درباره نقش احتمالی آمریکا در این کودتا مطرح شده است. براساس این گمانه‌زنی‌ها، این کودتا تلاشی از جانب آمریکا برای جلوگیری از نزدیکی مجدد ترکیه به روسیه بوده است.
ترکیه حدود ۸ ماه پس از ساقط کردن یک جنگنده روسی در مرز سوریه در نهایت به دلیل تحریم‌های اقتصادی شدید مسکو (بویژه در بخش گردشگری و واردات محصولات کشاورزی) و همچنین افزایش حملات تروریستی داعش در این کشور که حاکی از شکست سیاست خارجی آن در قبال سوریه بود، بر خلاف موضع اولیه خود با عذرخواهی رسمی از روسیه دوباره به سمت برقراری روابط با این کشور بازگشت و با توجه به اینکه نیاز آمریکا به ترکیه برای اجرای سیاست‌های منطقهای خود بیش از نیاز اردوغان به آمریکاست، این مسئله گمانه‌زنی‌هایی را درباره احتمال عاملیت این کشور در کودتای نافرجام اخیر مطرح کرده است.
اردوغان نیز با توجه به اینکه واشینگتن تا این لحظه از استرداد فتح‌الله گولن – متهم ردیف اول کودتا – به ترکیه خودداری کرده، علناً آمریکا و سیا را به برنامه‌ریزی یا دستکم حمایت از این کودتا متهم کرده است. بویژه آنکه گفته می‌شود جنگنده‌های کودتاچیان نیز در شب کودتا از پایگاه هوایی اینجرلیک ترکیه که برای اجرای عملیات در سوریه در اختیار نیروهای آمریکایی قرار گرفته است، به پرواز در آمده‌اند.
بر اساس این گمانه‌زنی‌ها، نگرانی آمریکا از تضعیف اتحاد منطقهای خود در برابر روسیه این کشور را بر آن داشته است تا به فاصله یک هفته پس از عذرخواهی رسمی اردوغان از پوتین، در تلاشی عجولانه برای کودتا یا با حمایت ضمنی از کودتاچیان مانع از عادی‌سازی روابط مسکو- آنکارا شود و مسکو نیز برای مقابله به مثل، اطلاعات کودتا را در اختیار اردوغان قرار داده است.
مسکو تایمز در مطلبی در این باره نوشت: اگر این گمانه‌زنی صحیح باشد، در واقع می‌توان نتیجه گرفت نزدیکی مجدد اردوغان به پوتین اگرچه باعث وقوع کودتا در ترکیه شد، در عوض، جان او را نیز در این کودتا نجات داد.
نویسنده: مهدی حاجت‌پور
انتهای پیام /
