لنجانا به نقل از خبرگزاری ایسنا – ۲۵ شهریورماه سال‌روز تولد این معمار، محقق و استاد دانشگاه است.
به گزارش خبرنگار بخش هنرهای تجسمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، محمدکریم پیرنیا یکی از هفت نفری بود که در کنکور دانشکده هنرهای زیبا در رشته معماری پذیرفته شد. علاقه او به معماری ایرانی از دوره کودکی شکل گرفت.
پیرنیا در طراحی المان‌های سنتی معماری ایران استعداد زیادی داشت. خودش در این‌باره گفته است: «دیدم این نوع کارها را در دانشکده مسخره می‌کنند. از آنجا دل بریدم و به کارهای مورد علاقه خود پرداختم. دنباله خودباختگی‌هایی که از زمان قاجار آغاز شده بود و در زمان ناصرالدین شاه به حد اعلای خود رسیده بود، در دانشکده به شدت به چشم می‌خورد، به نحوی که از هر چیزی که ایرانی بود به شدت پرهیز می‌کردند، حتی طرح خانه ایرانی و … .»
او به دلیل اختلافی که با رییس دانشکده پیدا کرد، برای همیشه آنجا را ترک کرد و حتی با عذرخواهی رییس وقت نیز دیگر به دانشکده بازنگشت. پس از ترک دانشگاه در وزارت فرهنگ قدیم یا آموزش و پرورش مشغول به کار شد و به طراحی و ساخت مدرسه روی آورد.
پیرنیا درباره حفظ سنت‌های معماری گفته بود: «من معتقد بودم که نباید ادا درآورد. برای معماری ایرانی و یا اسلامی، ادای معماری زمان صفوی را درآوردن، غلط است. همیشه معماران ما از پیشرفته‌ترین فن (تکنیک) زمان بدون تعصب اینکه از کجا آمده است، بهره می‌برده‌اند؛ تا وقتی که زمان خودباختگی شروع شد و پیوندمان با هنر خودمان گسسته شد.»
در دوره‌ای که توجه به معماری غربی، معماری سنتی ایران را در محاق قرار داده بود، پیرنیا دانشگاه را رها کرد و به سراغ معماران سنتی رفت و از آن‌ها خواست تجربه‌هایشان را به او منتقل کنند.
این هنرمند در ادامه به پژوهش‌های فردی در زمینه معماری سنتی ایران روی آورد. پیرنیا یافته‌هایش را در قالب مقالات متعدد منتشر کرد. تحقیق جدی در زمینه معماری سنتی و شیوه‌های مرمت و نگه‌داری بناهای اسلامی ایران و اقدامات عملی در این زمینه را مهمترین و ارزشمندترین بخش فعالیت‌های پیرنیا می‌دانند. او در زمینه سبک‌شناسی معماری نیز کارهای مهمی انجام داده است. پژوهش‌های پیرنیا در زمینه هنر معماری برای کسانی که به دنبال یادگیری و تحقیق در این زمینه با کمبود اسناد و متون پژوهشی مواجه بودند، مانند یک گنجینه بود.
نظریه او با عنوان «چهار اصل مشترک هنرهای ایرانی – اسلامی» از نظریه‌های معروف معماری است.
احیای مسجد کبود تبریز از ارزشمندترین کارهای پیرنیا بود. مسجدی که زمانی «فیروزه اسلام» لقب داشت و یکی از زیباترین مساجد دنیا بود به تدریج در حال نابودی بود و با طراحی خاص این معمار به کمک چند عکس از گنبد، از خراب شدن نجات پیدا کرد.
احیای سردر باغ فین، تعمیر مسجد جامع ورامین، مرمت سردر شاه عبدالعظیم، احیای «باغ دولت‌آباد» یزد، بازسازی مسجد «فهرج» و ایوان «سید رکن‌الدین» از دیگر فعالیت‌های پیرنیا در زمینه احیا و مرمت آثار ارزشمند معماری ایران است.
تدریس در دانشکده هنرهای زیبا و دانشگاه شهید بهشتی و همچنین معاونت فنی سازمان حفاظت آثار باستانی در زمینه ترمیم، تعمیر و احیای بناها و آثار باستانی از دیگر فعالیت‌های این معمار ایرانی به شمار می‌رود.
دریافت لوح افتخار از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور، عضویت افتخاری در فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و کسب دکترای افتخاری از دانشگاه تهران از افتخارات پیرنیاست.
این معمار ایرانی پس از یک عمر فعالیت در سال 1376 درگذشت و در آرامگاه «خانه رسولیان» (دانشکده هنر و معماری یزد) به خاک سپرده شد.
